Etyka -- tom 45 (2012)

ETYKA

tom 45 (2012) [ rocznik, wyd. 2013 ]

Redaktor: Paweł Łuków

Rada Redakcyjna

Przewodnicząca: Barbara Skarga (+)

Członkowie:

Joanna Górnicka–Kalinowska UW
Tadeusz Gadacz IFiS PAN
Włodzimierz Galewicz UJ
Jerzy Gałkowski KUL
Andrzej M. Kaniowski UŁ
Ryszard Kleszcz UŁ
Miłowit Kuniński UJ
Robert Piłat IFiS PAN
Zbigniew Szawarski UW
Andrzej Szostek KUL

ISSN 0014-2263
[ format B5, s. 154 ]

Filozofia już dawno przestała być własnością jednej płci. Od mniej więcej stu lat nie zajmują się nią wyłącznie mężczyźni. Od kilku dekad filozofia feministyczna nie jest też własnością tylko filozofek. Dołączyło do nich wielu filozofów-mężczyzn, czy to pracując w głównym nurcie badań feministycznych, czy też czerpiąc coraz więcej z ich dorobku.

Dokonania tego bogatego i różnorodnego nurtu filozoficznego to prawdopodobnie jedno z największych osiągnięć filozofii XX w. To nic, że wiele prac feministycznych postrzeganych jest jako kontrowersyjne. Filozofia poniekąd jest od tego, żeby zadawać trudne pytania o to, co wydaje się oczywiste i poszukiwać odpowiedzi w miejscach, w których wcześniej się ich nie spodziewano. Dzięki temu zachęca do krytycyzmu i przełamuje zastane schematy myślowe.

Filozofia feministyczna jest niejednokrotnie zaangażowana politycznie, a granica między etyką a filozofią polityki i między działalnością badawczą a aktywizmem społecznym często ulega w niej zatarciu. Nie jest to jednak nowość w filozofii Zachodu, która u swych początków kształtowała się w okresie bezprecedensowych zmian politycznych i społecznych. Kiedy starożytni zapytywali o dobro, cnotę czy sprawiedliwość, to tym samym kwestionowali zarówno zastane zwyczaje, jak i intelektualną ortodoksję swoich czasów. Oczywiście, nie zakwestionowali wszystkich zwyczajów i nie całą ortodoksję chcieli przemyśleć od nowa. Nie podawali w wątpliwość opartych na nierówności sposobów kształtowania relacji między płciami i w większości wierzyli w możliwość dotarcia do ostatecznie wiążących tez na temat udanego ludzkiego życia. Musiały (?) upłynąć dwa milenia, aby filozofia Zachodu dostrzegła rolę kobiet w życiu społecznym i usłyszała ich głos w filozofii.

Z perspektywy historii filozofii filozofia feministyczna jest kolejnym poszerzeniem pola badawczego. Nie jest to jednak tylko jedno z wielu nowych spojrzeń, które ma swoich wyznawców, po czym staje się interesującym faktem historycznym. Feminizm i „filozofia kobieca” udostępniają filozofom i całym społeczeństwom życiowy i filozoficzny punkt widzenia co najmniej połowy ludzkości! A do niego dołączyły perspektywy osób wykluczonych lub marginalizowanych. Niemożliwe, aby osiągnięcia spojrzenia aż tak wzbogacającego filozofię i nauki społeczne uległy zapomnieniu. Z czasem feminizm może być postrzegany jako mniej kontrowersyjny, a nawet traktowany jako oczywistość, jak to się stało z wieloma ideami starożytnych. Jeżeli taki będzie los filozofii feministycznej, to będzie to przykład rewolucji filozoficznej, której sukces polega na tym, że się nie zauważa, że zaszła.

Właściwe jej poszerzenie horyzontów badawczych i zmiana wrażliwości społecznej i filozoficznej sprawia, że filozofia feministyczna jest niezwykle ciekawym zjawiskiem. Jest ona filozoficzna zarówno w swej naturze, jak i w funkcji społecznej. I jest nurtem na wskroś etycznym, ponieważ w jej centrum od samego początku były wartości. Dlatego trzeba jej poświęcić tom „Etyki”.

Paweł Łuków

SPIS TREŚCI

Od Redakcji

Rozprawy

Magdalena Środa, Czy etyka ma płeć?

Ewa Hyży, Wybrane etyczno-polityczne propozycje współczesnego feminizmu globalnego

Dorota Sepczyńska, Etyka troski jako filozofia polityki

Marzena Adamiak, Feminizm a fenomenologia – w kontekście poszukiwania albo konstruowania kobiecej tożsamości

Olga Cielemęcka, Od różnicy do etyki różnicy. Feministyczna filozofia Luce Irigaray

Monika Rogowska-Stangret, Feministyczne stawanie się dzieckiem – utopia czy przyszłość?

Elżbieta Pakszys, Przekraczanie granic: uwarunkowania sukcesu kobiet w poznaniu

Anna Smywińska, W poszukiwaniu prababek – o pierwszych filozofkach z Uniwersytetu Jagiellońskiego (1897-1939)

Aleksandra Derra, Od skromnego świadka do wiedzy usytuowanej. O pożytkach z feministycznych badań nad nauką i technologią

Recenzje

Olga Cielemęcka, Dekonstruując mit kobiecości

Maciej Musiał, Kapitalizm i emocje

Monika Rogowska-Stangret, Ucieczka przed ostatnim słowem

Magdalena Środa, Co dalej z demokracją? 

Noty o autorach