Zawirski. Białobrzeski. Bornstein

Krzysztof Śleziński

Zawirski — Białobrzeski — Bornstein

Trzy koncepcje filozofii i rzeczywistości

ISBN 978-83-7507-279-2
format B5, s. 261, bibliografia, indeks osobowy

Krzysztof Śleziński, dr hab., profesor Uniwersytetu Śląskiego, filozof. Głównymi obszarami jego badań są zagadnienia z zakresu historii filozofii – w szczególności filozofii polskiej, filozofii przyrody i przyrodoznawstwa, metodologii nauk, metafilozofii, ontologii, logiki oraz filozofii edukacji i dydaktyki filozofii. Autor dziesięciu monografii autorskich: Elementy platonizmu u Rogera Penrose’a (1999), Zarys dydaktyki filozofii (2000), Benedykta Bornsteina koncepcja naukowej metafizyki i jej znaczenie dla badań współczesnych (2009), Filozofia Benedykta Bornsteina oraz wybór i opracowanie niepublikowanych pism (2011), Edukacja filozoficzna w teorii i praktyce (2012), Benedykta Bornsteina niepublikowane pisma z teorii poznania, logiki i metafizyki. Wybór i opracowanie oraz wprowadzenie i komentarze (2014), Filozoficzne reminiscencje (część pierwsza) (2015), Aretologiczne podstawy pedagogiki (2016), Towards Scientific Metaphysics: In the Circle of the Scientific Metaphysics of Zygmunt Zawirski. Development and Comments on Zawirski’s Concepts and their Philosophical Context, t. I (2019), Towards Scientific Metaphysics: Benedykt Bornstein’s Geometrical Logic and Modern Philosophy. A Critical Study, t. II (2019). Jest również współredaktorem czasopisma „Studia z Filozofii Polskiej”.

Autor książki osiągnął w niej dwa cele, wyraźnie anonsowane we wstępie i widoczne w strukturze rozważań. Pierwszym jest przybliżenie poglądów Zygmunta Zawirskiego, Czesława Białobrzeskiego i Benedykta Bornsteina, poglądów z metafilozofii (koncepcje naukowej metafizyki), filozofii matematyki i nauk przyrodniczych, filozofii przyrody oraz ogólnej teorii bytu. Drugim celem jest analiza krytyczna tych poglądów – przeprowadzona także w ich kontekście dziejowym oraz wybranych problemów, koncepcji i programów współczesnych – podsumowana zawartą w zakończeniu analizą porównawczą koncepcji Zawirskiego, Białobrzeskiego i Bornsteina.

Spis treści

Wstęp

Część pierwsza
W kręgu naukowej metafizyki Zygmunta Zawirskiego

1. Poszukiwania wspólnej płaszczyzny badań naukowych i filozoficznych

1.1. Filozofia przyrodoznawstwa i filozofia przyrody

1.1.1. Aksjomatyzacja teorii dedukcyjnej

1.1.2. Epistemologiczne założenia przyrodoznawstwa

1.1.3. Problematyka czasu, przestrzeni i kosmosu

1.2. Logika i metodologia nauki

1.2.1. Problemy metodologiczne w nauce

1.2.2. Wielowartościowa i intuicjonistyczna logika i ich zastosowanie w fizyce

1.3. Metafilozofia

1.3.1. Poznawalność obiektywnej rzeczywistości

1.3.2. Relacje między teorią rzeczywistości a meta zyką i nauką

1.3.3.Koncepcja naukowej metafizyki

2. Uwagi krytyczne i komentarze do koncepcji naukowej metafizyki Zawirskiego i jej filozoficznego kontekstu

2.1. Problematyczność aksjomatyzacji przyrodoznawstwa matematycznego

2.2. Uzasadnienie w naukach przyrodniczych i w metafizyce

2.3. Spory o syntezę nauk szczegółowych

2.4. Związek nauki i metafizyki

Podsumowanie

Część druga
Czesława Białobrzeskiego filozoficzna koncepcja rzeczywistości przyrodniczej

1. Ontologiczno-epistemologiczna interpretacja rzeczywistości przyrodniczej

1.1. Epistemologiczna analiza poznania przyrodniczego

1.1.1. Elementy pojęciowej struktury mechaniki kwantowej

1.1.2. Między idealizmem a realizmem epistemologicznym

1.1.3. Problematyka źródeł naukowego poznania świata

1.2. Ontologiczna struktura rzeczywistości

1.2.1. Problematyka uwarstwienie rzeczywistości przyrodniczej

1.2.2. Kategoria substancji

1.2.3. Kategoria przyczynowości

1.2.3.1. Kategoria przyczynowości jednoznacznej

1.2.3.2. Siła jako czynnik determinizmu

1.2.3.3. Kategoria przyczynowości wieloznacznej

1.2.3.4. Potencjalność jako czynnik indeterminizmu

1.2.4. Kategoria ustrojowości

2. Interpretacja i uwagi krytyczne do filozoficznej koncepcji rzeczywistości przyrodniczej Białobrzeskiego

2.1. Dialektyczny rozwój pojęć zyki a kategorialny opis rzeczywistości

2.2. Wieloznaczność kategorii przyczynowości

2.3. Trudności koncepcji potencjalności

2.4. Antyredukcjonizm ontologiczny a kategorialna filozofia przyrody

Podsumowanie

Część trzecia
Benedykta Bornsteina kategorialna logiczno-geometryczna ontologia rzeczywistości

1. Teoria poznania, logika geometryczna i teoria bytu

1.1. Teoria poznania i filozofia matematyki

1.1.1. Przezwyciężenie antytetyczności zmysłowości i rozsądku

1.1.2. Rozstrzygnięcia teoriopoznawcze w filozofii matematyki

1.1.3. Wybrane zagadnienia teorii poznania naukowego

1.2. Od algebry logiki i geometrii rzutowej do kategorialnej i dialektycznej logiki geometrycznej

1.2.1. Kategorialna logika geometryczna

1.2.2. Uogólnienia kategorialnej logiki geometrycznej

1.3. Strukturalno-ontologiczny model wszechbytu

1.3.1. Uniwersalność struktur logiki geometrycznej

1.3.2. Ontologia geometryczna uogólnieniem logiki geometrycznej

1.3.3. Realność struktur logicznych

2. Komentarze i uwagi do koncepcji Bornsteina

2.1. Język symboliczny algebry logicznej

2.1.1. Kategorialna algebra logiki w kontekście badań przełomu XIX i XX wieku

2.1.2. Kategorialna logika geometryczna a Whiteheada algebra uniwersalna

2.1.3. Wybór pewników dla kategorialnej algebry logicznej

2.1.4. Interpretacje algebry logiki

2.1.5. Poszerzenie sylogistycznych schematów sądów

2.1.5.1. Kategorialne sądy powszechne i szczegółowe

2.1.5.2. Kategorialne sądy tożsamościowe

2.1.5.3. Sądy egzystencjalne i ontologiczne

2.1.5.4. Wartość sylogistycznych schematów logiki przestrzennej

2.2. Interpretacje kategorialnej logiki przestrzennej

2.2.1. Algebraizacja kategorialnej płaszczyzny rzutowej

2.2.2. Przestrzeń topologiczna Bornsteinowskiej topologiki

2.2.3. Idee matematycznej teorii kategorii w kategorialnej logice algebraicznej

2.2.3.1. Definicja kategorii

2.2.3.2. Kategorie skończone w Bornsteinowskiej kategorialnej geometrii logicznej

Podsumowanie

Zakończenie: Zawirski, Białobrzeski, Bornstein – próba porównania koncepcji i oceny ich aktualności

Bibliografia

Indeks osobowy