Konsekwencje wyjaśnień darwinowskich w metaetyce

Adrian Kuźniar

Konsekwencje wyjaśnień darwinowskich w metaetyce

ISBN 978-83-7507-216-7
Format B-5, s. 367, bibliografia, indeks osobowy, Summary

Liczni filozofowie utrzymują, że dysponujemy dobrymi racjami, by sądzić, że przynajmniej niektóre z naszych przekonań wartościujących − w szczególności przekonań moralnych − to przekonania będące skutkami procesu ewolucji biologicznej na drodze doboru naturalnego. Dotyczy to w pierwszej kolejności tych przekonań wartościujących, które odnajdujemy w wielu kulturach i spotykamy w różnych okresach historycznych. Zespół przekonań o ewolucjonistycznej genezie konstytuuje element naszego fenotypu i ma charakter adaptacyjny; stanowi nasze przystosowanie do warunków szeroko rozumianego środowiska – przede wszystkim środowiska społecznego. Gdyby dobór naturalny oddziaływał na naszych przodków inaczej, niż miało to miejsce, to także akceptowane przez nas sądy wartościujące byłyby inne, niż są w świecie aktualnym, chociaż posiadane przez nas władze intelektualne mogłyby pozostać w opisywanej sytuacji kontrfaktycznej niezmienione. Niniejsza praca poświęcona jest poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o filozoficzne konsekwencje hipotezy stwierdzającej darwinowską proweniencję naszych przekonań wartościujących.

Adrian Kuźniar – doktor, adiunkt w Zakładzie Filozofii Nauki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na metaetyce oraz wybranych problemach ontologii, epistemologii i filozofii nauki. Autor książki Język i wartości (2009) poświęconej obronie ekspresywizmu metaetycznego.

Spis treści

Wprowadzenie

ROZDZIAŁ I
Wiele twarzy realizmu metaetycznego

1. Realizm a antyrealizm

2. Realizm subiektywistyczny

3. Realizm dotyczący wartości według Sharon Street

3.1. Ekspozycja

3.2. Uwagi krytyczne

4. Realizm w ramach ekspresywizmu

4.1. Preliminaria

4.2. Ekspresywizm metaetyczny

4.3. Fakty i własności moralne

ROZDZIAŁ II
Dylemat darwinowski

1. Realizm metaetyczny a wyjaśnienia darwinowskie

2. Dyskusja

2.1. Asymetria między antynaturalizmem a naturalizmem

2.2. Rola racjonalnej refleksji

2.3. Dylemat darwinowski a wpływ doksastycznie różnicujący

2.4. Realizm naturalistyczny

2.5. Koncepcja adaptacyjnego powiązania

2.5.1. Koncepcja adaptacyjnego powiązania a realizm subiektywistyczny

2.5.2. Koncepcja adaptacyjnego powiązania a naturalistyczny realizm obiektywistyczny

3. Podsumowanie

ROZDZIAŁ III
Konstruktywizm metaetyczny

1. Ekspozycja

2. Dyskusja

2.1. Konsekwencje normatywne

2.2. Zarzut metaetyczny z postaci sporów normatywnych

2.3. Komponent metaetyczny i komponent normatywny w konstruktywizmie

2.4. Konstruktywizm a teorie reakcji w sytuacji idealnej

2.5. Realizm w ramach ekspresywizmu a naturalistyczny obraz świata

2.6. Adaptacyjność przekonań wartościujących a ich wartość logiczna

2.7. Problem autoreferencji

3. Podsumowanie

ROZDZIAŁ IV
W stronę ewolucjonistycznej teorii błędu

1. Teoria błędu Johna L. Mackiego

2. Uwaga krytyczna Simona Blackburna

3. Teoria metaetyczna Michaela Ruse’a

4. Uwagi krytyczne o stanowisku Michaela Ruse’a

4.1. W świecie złudzenia

4.2.Teoria subiektywistyczna

4.3. Zasady moralne jako reguły gry

5. Podsumowanie

ROZDZIAŁ V
Sceptycyzm moralny Richarda Joyce’a

1. Wstępne uwagi metaetyczne

1.1. Ekspozycja

1.2. Uwagi krytyczne

1.2.1. Wyrażanie a relacja kauzalna

1.2.2. O pojęciu przekonania

1.2.3. Kompetencja leksykalna a sądy wartościujące

2. Ewolucja moralności

3. Projektywizm

3.1. Ekspozycja

3.2. Dyskusja

3.2.1. Niezależność od podmiotu

3.2.2. Minimalny projektywizm w ramach ekspresywizmu?

3.2.3. Wokół tezy fenomenologicznej

3.2.4. Problemy z tezą kauzalną

3.2.5. Podsumowanie

4. Naturalizm a znaczenie praktyczne sądów i faktów moralnych

5. Alternatywna rekonstrukcja i krytyka stanowiska metaetycznego R. Joyce’a

5.1. Ekspozycja

5.2. Uwagi krytyczne

5.2.1. Poziom metaetyczny

5.2.2. Poziom normatywny

6. Podsumowanie

ROZDZIAŁ VI
Demistyfikująca funkcja eksplikacji darwinowskich według Petera Singera

1. Ekspozycja

2. Dyskusja

2.1. Problemy metaetyczne w The Expanding Circle

2.2. Akceptacja utylitaryzmu preferencji jako rezultat rozumowania

2.3. Interpretacja wyników badań empirycznych J. Greene’a et al

2.4. Antynaturalizm i zdolność rozumowego poznawania prawd moralnych

2.5. Zagadka autentycznego altruizmu

3. Podsumowanie

ROZDZIAŁ VII
Antynaturalizm w obliczu ewolucjonizmu

1. Ontologia

1.1. Ekspozycja

1.2. Dyskusja

1.2.1. Istnienie w sensie nieontologicznym

1.2.2. Czy termin „istnieć” jest terminem wieloznacznym?

2. Ewolucja a normatywne prawdy epistemiczne

2.1. Ekspozycja

2.2. Dyskusja

2.2.1. Sądy konieczne a posteriori

2.2.2. Ewolucja a zdolność do poznawania normatywnych prawd epistemicznych

2.3. Ekspozycja – kontynuacja

2.4.Dyskusja – kontynuacja

2.4.1. Prawdy matematyczne nie są prawdami normatywnymi

2.4.2. Antynaturalizm jako najsłabsze ogniwo

3. Epistemologia i ewolucja a racje praktyczne

3.1. Ekspozycja

3.2. Dyskusja

3.2.1. Moralny system motywacyjny

3.2.2. Uniwersalny wymiar sądów moralnych

3.2.3. Wokół adaptacyjności stanów akceptacji sądów moralnych

3.2.4. Adaptacyjność a wewnętrzna wiarygodność

3.2.5. Czy akceptujemy powszechnie złotą regułę?

3.2.6. Zagrożenie subiektywizmem

4. Podsumowanie

ROZDZIAŁ VIII
Status ontyczny obiektów matematycznych i jego metaetyczne konsekwencje

1. Skrajny realizm matematyczny

2. Skrajny realizm matematyczny a antynaturalizm metaetyczny

3. Realizm oszczędny W. v. O. Quine’a

4. Konsekwencje metaetyczne stanowiska realizmu oszczędnego w filozofii matematyki

5. Status sądów filozoficznych i normatywnych sądów epistemologicznych

6. Podsumowanie

ROZDZIAŁ IX
Ekspresywizm a sceptycyzm

1. Argumenty Sharon Street i ich krytyka

2. Wartości a przedmioty makroskopowe

3. Teoria wiedzy Roberta Nozicka

4. Realizm w filozofii matematyki i antyrealizm w metaetyce?

5. Czy śledzimy niezależne prawdy wartościujące?

6. Ronalda Dworkina krytyka sceptycyzmu archimedesowego

6.1. Ekspozycja

6.2. Dyskusja

7. Traf epistemiczny

7.1. Powszechność trafu

7.2. Realizm subiektywistyczny jako alternatywa?

7.3. Zagadnienie konfliktów fundamentalnych

8. Podsumowanie

Zestawienie rezultatów
Summary
Bibliografia
Indeks