Wolna wola i użyteczność

Wacław Janikowski

WOLNA WOLA I UŻYTECZNOŚĆ
PODSTAWY ETYKI UTYLITARYZMU PREFERENCJI

B5, s. 382, indeks
ISBN 978-83-7507-197-9

Wacław Janikowski — filozof, metaetyk. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego. Obszary badawcze: metaetyka, etyka praktyczna, filozofia języka (znaczenie i odniesienie, empiryzm a transcendentalizm, inferencjalizm), kognitywistyka (świadomość, przekonania i chcenia, procesy wolicjonalne), psychologia moralności, psychopatologia. Autor książki Naturalizm etyczny we współczesnej filozofii analitycznej (2008). W nowej książce, poza omówieniem rozmaitych stanowisk i koncepcji filozoficznych, wypracowuje własne koncepcje wartości welfarystycznej, wolności woli i odpowiedzialności moralnej.

Spis treści

Wstęp

Rozdział 1
Utylitaryzm, chcenia i wartości

1.1. Utylitaryzm a szerokie ujęcie moralności

1.2. Chceniowa koncepcja wartości

1.3. Utylitaryzm wolnościowy

1.4. Uczasowienie wartości

1.5. Chcenie a przyjemność

1.6. Warunek bycia poinformowanym oraz kwestia wartości istnienia osoby

1.7. Absolutna hierarchia wartości: 1

1.8. Porównywalność wartości

1.9. Monizm aksjologiczny

1.10. Wartości wewnętrzne i autonomiczne

1.11. Absolutna hierarchia wartości: 2

1.12. Miara powinności moralnych w utylitaryzmie

1.13. Ezoteryczność etyki

Rozdział 2
Z historii filozoficznej psychologii moralnej w kwestii wolnej woli

2.1. Ustalenia pojęciowe

2.2. Demokryt

2.3. Sokrates

2.4. Arystoteles

2.5. Orygenes

2.6. Augustyn

2.7. Tomasz z Akwinu

2.8. Luter, Kalwin, De Molina

2.9. Kartezjusz

2.10. Hobbes i Bramhall

2.11. Spinoza

2.12. Hume

2.13. Kant

2.14. Schopenhauer

2.15. Ribot

Rozdział 3
Chcenia i wolna wola

3.1. Wstępne ustalenia terminologiczne

3.2. Definicje chcenia

3.3. Przechodniość chceń

3.4. Zamiar, intencja

3.5. Intencje według Harmana

3.6. Chcenia chceń

3.7. Przekładalność chceń na zachowania

3.8. Czyn

3.9. Racja dla czynu

3.10. Decyzja

3.11. Decyzja a zamiar

3.12. Sztywność i określoność decyzji

3.13. Poczucie działania

3.14. Koncepcja relacji przyczynowych Hondericha

3.15. Prawo Motywacji Schlicka

3.16. Prawo Motywacji a wartości moralne

3.17. Przykłady nieświadomych chceń i przekonań

3.18. Koncepcje wolnej woli

3.19. Kompatybilistyczne sposoby rozumienia „mógł zdecydować inaczej”

3.20. Poczucie wolnej woli i pojęcie „ja”

3.21. Wolna wola a neuropsychologia

3.22. Słaba wola w sensie Frankfurta

3.23. Siła chceń

3.24. Słaba wola według Davidsona

3.25. Wartość wolnej woli

Rozdział 4
Racjonalność praktyczna, wpływ metachceń na chcenia. Silna wola i mechanizmy samokontroli

4.1. Wolna wola a dychotomia racji i przyczyn

4.2. Siła woli a wysiłek

4.3. Siła woli a pilność i opanowanie

4.4. Silna wola i samokontrola

4.5. Wolna wola jako samoregulacja

4.6. Wolna wola a skrupulatność namysłu i uwaga

4.7. Siła woli a szczęście

4.8. Funkcjonalność emocji moralnych

Rozdział 5
Racje praktyczne

5.1. Rozróżnienia formalne

5.2. Humeanizm w kwestii racji praktycznych

5.3. Namysł i czynniki nieświadome

5.4. Dwa stanowiska humeanistyczne

5.5. Koncepcja Parfita racji praktycznych

5.6. Racje dla bycia osobą moralną

5.7. Większe lub mniejsze racje praktyczne

Rozdział 6
Odpowiedzialność moralna a zaburzenia woli i osobowości

6.1. Odpowiedzialność moralna

6.2. Wolność woli i odpowiedzialność moralna według Schlicka

6.3. Odpowiedzialność moralna według Strawsona i Hume’a

6.4. Słaba wola a odpowiedzialność moralna

6.5. Psychopatia i odpowiedzialność moralna

6.6. Poczytalność

6.7. Wina

6.8. Niereformowalność psychopatów

6.9. Stałe cechy osobowości a odpowiedzialność moralna

6.10. Intelektualizm etyczny, ekspresywizm sądu moralnego a charakterystyka psychopatii

6.11. Siła emocji a odpowiedzialność w prawie karnym

Rozdział 7
Naturalizm etyczny

7.1. Naturalizm etyczny

7.2. Etyka naturalistyczna jako projekt

Zakończenie

Bibliografia

Indeks nazwisk