Pieśń ludowa u Johanna Gottfrieda Herdera

Michał Fijałkowski

Pieśń ludowa u Johanna Gottfrieda Herdera

Impulsy, źródła, recepcja

ISBN 978-83-7507-222-8
format B5, s. 202, bibliografia, ilustr., indeks

Zainteresowanie tematyką ludową splata się pod koniec XVIII wieku z poszukiwaniem eposów narodowych, a to za sprawą wydanych w 1760 Pieśni Osjana; ta mistyfikacja literacka rozbudziła zainteresowanie dawną, prostą, nieskomplikowaną poezją o surowym, „barbarzyńskim” języku, formie, która sprzeciwiała się panującym dotychczas klasycystycznym trendom. Pięć lat później pojawia się obszerny zbiór starych ballad angielskich i szkockich Thomasa Percy'ego, również zabytku odnalezionego „przez przypadek”. Wydanie to robi niesamowitą karierę w Europie, przede wszystkim w Niemczech, gdzie naśladowanie jego anonimowych pieśni prowadzi do powstania najwcześniejszych ballad artystycznych. Johann Gottfried Herder na początku lat 70-tych XVIII wieku formułuje w swoich pismach postulaty dotyczące nowej literatury, jaką chciałby widzieć w Niemczech, przygotowuje również wydanie zbioru europejskich pieśni ludowych zatytułowane Volkslieder, do czego dochodzi w latach 1778-1779. Recepcja owego zbioru, zarówno w rodzimych Niemczech, jak i w krajach słowiańskich, posłużyła za impuls do ukonstytuowania się literatur narodowych; przysłużyła się przede wszystkim Czeskiemu Odrodzeniu Narodowemu, w szczególności dwóm mistyfikacjom literackim, Rękopisowi królodworskiemu i Rękopisowi zielonogórskiemu, na terenie krajów południowosłowiańskich zaś działalności Vuka Stepanovicia Karadžića. Recepcja zbioru Herderowskiego w literaturze polskiej wzmiankowana jest przykładami działalności zbierackiej w czasach preromantyzmu przed rokiem 1822.

Michał Fijałkowski studiował na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego w Instytucie Germanistyki (2004–2008) i na Wydziale Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (2007–2012). Tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa uzyskał w 2013 roku.

Wśród obszarów badań i zainteresowań autora m.in. znajdują się: komparatystyka literacka, korelacje historyczno-literackie kultur słowiańskich z niemiecką, folkloryzm w literaturach europejskich, dramat XVIII i XIX wieku, literatura popularna oraz translatoryka. Członek zespołu projektu badawczego „Wiersz litanijny w kulturze regionów Europy”.

Spis treści

Wstęp

1. Pieśni Osjana (1760) Jamesa Macphersona

1.1. Historia powstania
1.2. Recepcja Osjana w Anglii
1.3. Źródła Pieśni Osjana
1.4. Recepcja Osjana w Niemczech
1.5. Pieśni Osjana a początki historycyzmu literackiego

2. Walter Scott i jego Waverley

2.1. Szkocja i jej rola w preromantycznym przełomie literackim oraz jej wkład w tworzenie się kultury popularnej
2.2. Twórczość romantyczna Waltera Scotta
2.3. Waverley (1814)

3. Thomas Percy i jego Reliques of Ancient English Poetry (1765)

3.1. Angielska i szkocka pieśń ludowa i ballada
3.2. Okoliczności powstania oraz zawartość Reliques Percy’ego
3.3. Badania Percy’ego. Nadanie pieśni ludowej kryterium historyczności
3.4. Twórczość minstreli a pieśń ludowa

3.4.1. Pieśń ludowa a teatr angielski. Ballady z Shakespeare’a
3.4.2. Romans rycerski a pieśń ludowa
3.4.3. Pozostałe pisma Percy’ego

4. Johann Gottfried Herder i jego Volkslieder (1778/1779)

4.1. Wyjątki z listów o Osjanie i pieśniach dawnych ludów (1773)
4.2. Myśli o filozofii dziejów (1784‐1791)
4.3. Volkslieder (Pieśni ludowe) – okoliczności powstania zbioru
4.4. Pieśni angielskie i szkockie
4.4.1. Pieśni angielskie
4.4.2. Pieśni szkockie
4.5. Pieśni niemieckie
4.6. Pieśni romańskie
4.6.1. Pieśni hiszpańskie
4.6.2. Pieśni francuskie
4.6.3. Pieśni włoskie
4.6.4. Pieśni w łacinie średniowiecznej
4.7. Pieśni północne
4.7.1. Pieśni północne (Nordisch)
4.7.2. Pieśni skaldyjskie
4.7.3. Pieśni duńskie
4.8. Pieśni bałtyckie
4.8.1. Pieśni litewskie
4.8.2. Pieśni łotewskie
4.9. Pieśni słowiańskie
4.9.1. Pieśni morlackie
4.9.2. Pieśni czeskie
4.9.3. Pieśń połabska
4.10. Pieśni starożytne
4.11. Pieśni pozostałe
4.11.1. Pieśni estońskie
4.11.2. Pieśni peruwiańskie
4.11.3. Pieśni lapońskie
4.11.4. Pieśń grenlandzka
4.11.5. Pieśni pozostałe z dodatku (Anhang)
4.12. Próba rozbioru genologicznego Volkslieder
4.13. Odbiór Herderowskich Volkslieder w Niemczech

5. Recepcja i oddźwięki Herdera w Słowiańszczyźnie

5.1. Pieśni ludowe Słowian południowych
5.1.1. Działalność Vuka Stefanovicia Karadžića
5.2. Ludowość słowiańska a Czeskie Odrodzenie Narodowe
5 2 1 Rękopis królodworski (1817) i Rękopis zielonogórski (1818)
5.3. Oddźwięki Herderowskie w Polsce

Podziękowania

Ilustracje

Bibliografia

Indeks