Jednostkowość i wydarzenie

Piotr Schollenberger

Jednostkowość i wydarzenie

Studia z estetyki Lyotarda

ISBN 978-83-7507-268-6
format 140 × 230 mm, 283 s., bibliografia, Summary, indeks osób

Jean-François Lyotard (1924-1998), francuski filozof; jeden z twórców i główny przedstawiciel postmodernizmu.

We współczesnym namyśle nad doświadczeniem estetycznym można wskazać takie stanowiska, które pozwalają przemyśleć pojęcie transcendencji, pozbawione residuów klasycznego myślenia metafizycznego.

Lyotard pojmuje istotę malarstwa jako grę dwóch przeciwstawnych sił. Pierwsza dąży do uporządkowania elementów w ramach określonego systemu, druga siła rozsadza ów system, gdyż mieści się na zewnątrz niego, jest radykalnie względem niego heterogeniczna. Sztuka jest obdarzona funkcją krytyczną. Z wnętrza danego systemu pozwala dokonać refleksji nad warunkami, które z koniecznością muszą zostać spełnione, by mógł on funkcjonować. Warunki te są w wypadku każdego systemu – zarówno językowego, jak i malarskiego – związane z różnorodnymi strategiami wykluczania oraz, jak to określa Lyotard, „represji”. Krytyczna funkcja sztuki polega na umożliwieniu „zjawienia się” tego, co zostało wykluczone – tego, co jawi się w danym jednostkowym dziele sztuki jako niezrozumiałe, niedefiniowalne, niedyskursywne.

Sztuka nie jest dla Lyotarda filozoficzną protezą w momentach, gdy myśl się gubi i można puścić zasłonę dymną estetycznej egzaltacji. Nieprzypadkowo stanowi stały punkt odniesienia, umożliwia bowiem myślenie o tym, co przekracza w absolutny sposób wszystko, co „wewnątrzświatowe” (związane z tym, co zrozumiałe, zgodne z ustalonym porząd- kiem, schematem poznawczym).

Piotr Schollenberger – doktor, pracuje w Zakładzie Estetyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się tradycją fenomenologiczną, problematyką doświadczenia estetycznego, zagadnieniami estetyki współczesnej i teorii sztuki. Autor rozpraw i przekładów z zakresu estetyki i filozofii sztuki; napisał książkę Granice poznania doświadczenia estetycznego (2014).

Spis treści

Lista skrótów cytowanych prac Jean-François Lyotarda

1. Podmiotowość, sztuka i transcendencja

„Jakaś” immanencja

Topografie transcendencji

Transcendencja estetyczna

2. Energia, nie „reprezentacja energii”

Wielkie odróżnicowanie

Ucieczka z teatru

Teatr znaków

Znak-uczucie

Kres przedstawienia i co dalej?

Patrząc wstecz

Urządzenia

Theros

3. Figuralność

Negacja

Zaprzeczenie

Figura

Obraz, forma, matryca

Cézanne

Monory

Ponowoczesne eksperymenty

Antykino

4. Egzorcyzmy, autoafekcja i subjectile. Glosa o Derridzie

Hetero-auto-afekcja

Subjectile

5. „Znak historii” i władza sądzenia

Zobaczyć dzieje

Czarne obrazy

Osąd i polityka

Wypowiedzenia

Krytyka, czyli estetyka

Praca i świat

Przed Prawem

Splątana nić

Nieomal szaleństwo

Sensus communis – wspólne, ale co?

Najskrajniejsza granica cierpienia

6. „Nominalizm” historyczny

Godność imienia i parataksa

Modele i przykłady

Krytyka i afirmacja

Pre-historia: dzieciństwo i mowa afektu

Eksces

Bibliografia

Summary

Indeks osób