Człowiek, ludzie, międzyludzkie

Leszek Nowak

Człowiek, ludzie, międzyludzkie

Eseje z nie-Ewangelicznego modelu człowieka

ISBN 978-83-7507-249-5
Format B-5, 147 s., 5 rys., indeks osób

Książka bada model człowieka, który z racji swej opozycyjności wobec modelu Ewangelicznego określony został jako nie-Ewangeliczny. Autor dowodzi, że u podstaw naczelnej zasady etyki chrześcijańskiej, nakazu miłości bliźniego, leży głęboko gombrowiczowska wizja natury ludzkiej: człowieka stwarzają ludzie. Naczelną zasadą Ewangelicznego modelu człowieka jest przekonanie, że im ludzie są życzliwsi dla człowieka, tym człowiek jest bardziej życzliwy dla nich, a im są mu bardziej wrodzy, tym bardziej on jest im wrogi. Nakaz miłości bliźniego jest jedynym sposobem wyjścia poza zaklęty krąg nienawiści.

L. Nowak wskazuje jednak, że skonfrontowany z ekstremalną wrogością człowiek zaczyna odpowiadać życzliwością (zjawisko zniewolenia), a skonfrontowany z ekstremalną życzliwością człowiek zaczyna odpowiadać wrogością (zjawisko zbieszenia). Na tej podstawie formułuje zmodyfikowany model zachowań ludzkich, tzw. nie-Ewangeliczny model człowieka, który można stosować do wyjaśnienia zjawisk społecznych, a który też generuje zmodyfikowane normy etyczne. Naczelną taką normą jest wykluczenie dominacji jednych ludzi nad innymi i utrzymanie równowagi między ludźmi.

Leszek Nowak (1943-2009) należy do najwybitniejszych polskich filozofów 2. połowy XX wieku. Autor trzech wielkich koncepcji filozoficznych (idealizacyjnej koncepcji nauki, nie-Marksowskiego materializmu historycznego, metafizyki unitarnej), rozwijanych również w pracach licznych współpracowników i uczniów w ramach tzw. szkoły poznańskiej, której był współtwórcą (wraz z Jerzym Kmitą). Szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące ukończył w Międzychodzie. Studiował prawo na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (jego promotorem i wieloletnim mentorem był prof. Zygmunt Ziembiński) i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (jego promotorką była prof. Janina Kotarbińska). Od 1965 roku pracownik UAM. Wykładał m.in. na Goethe-Universität (Frankfurt nad Menem), Freie Universität Berlin, Wissenschaftskolleg zu Berlin, Monash University (Australia), NIAS (Holandia). Założyciel i redaktor naczelny serii „Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities” (Rodopi/Brill).

Podczas całego okresu działalności naukowej był zaangażowany społecznie. Jego bogata publicystyka oparta na własnych, oryginalnych, ale niełatwych koncepcjach naukowych, skierowana była do szerokiego grona czytelników, a jego charyzmatyczne wykłady przyciągały tłumy słuchaczy. W latach PRL był internowany (od grudnia 1981 do grudnia 1982), otrzymał ministerialny zakaz prowadzenia wykładów uniwersyteckich (19 października 1984), a w końcu (15 lutego 1985) został usunięty z uczelni ze stanowiska profesora nadzwyczajnego. Do pracy przywrócono go w kwietniu 1989.

Spis treści

Przedmowa

Wstęp. Międzyludzkie nasze dzisiejsze

1. Ewangeliczny model człowieka i model nie-ewangeliczny

2. Jednostka a społeczeństwo

3. O potrzebie modyfikacji etyki normatywnej Jezusa z Nazaretu

4. O religii

5. Problem pedagogiki w świetle nie-Ewangelicznego modelu człowieka: O składowych procesu wychowania

Dodatek. O spełnieniu się człowieka wobec ludzi

Indeks osób