Ruch ewangeliczny na Białostocczyźnie w XX w.

ISBN 978-83-7507-181-8
format B5, s. 363, fotografie, mapy, indeksy

W ciągu dwóch tysięcy lat dziejów chrześcijaństwa pojawiały się w jego obrębie stanowiska odwołujące, w swojej ocenie, do wiary czystej i żywej. W zależności od kondycji Kościoła, a także uwarunkowań społecznych, politycznych i gospodarczych, stanowiska te zyskiwały określone poparcie, w efekcie czego powstawały społeczności pewnego radykalizmu religijnego, który miał na celu urzeczywistnianie wskazanej wiary czystej i żywej.

Celem książki jest przedstawienie dziejów mniejszościowych wyznań protestanckich o charakterze ewangeliczno‐baptystycznym w regionie białostockim. Ostatnio w polskiej literaturze naukowej upowszechnia się termin protestantyzm ewangelikalny lub zamiennie przebudzeniowy czy (rzadziej) pietystyczny. Określenia te stosowane są jednak do szerszego ujęcia i odnoszą się do wszystkich protestantów podkreślających potrzebę świadomego, osobistego nawrócenia. Oczywiście niezmienne pozostają tradycyjne ewangelickie zasady: Sola scriptura, Sola fide, Sola gratia, Solus Christus, Soli Deo gloria.

Książka dotyczy dziejów mniejszościowych wyznań protestanckich praktykujących chrzest wiary (w wieku dorosłym, poprzez zanurzenie w wodzie). W kręgu zainteresowania pozostają zatem społeczności, które dokonały reinterpretacji zastanej wykładni teologicznej i charakteryzują się dążeniem do maksymalnego dostosowania swych norm wiary do treści Biblii, zwłaszcza Nowego Testamentu (Ewangelii) i praktykujące, jako obowiązkowy obrządek, chrzest wiary ‒ poprzez zanurzenie w wodzie osoby świadomie wyznającej Jezusa Chrystusa jako swego Pana.

Monografia przedstawia sytuację tych wyznań w kolejnych rzeczywistościach polityczno-społecznych – od czasów carskich, poprzez II RP, okres okupacji, komunizmu, po współczesność.

Jan Mironczuk (ur. 1966 w Bielsku Podlaskim) mieszka pod Ostrołęką. Zajmuje się głównie dziejami wyznań chrześcijańskich na ziemiach polskich w XIX-XX wieku. Jest autorem pięciu książek, w tym: Polityka państwa wobec Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w Polsce (1947-1989) oraz Mniejszości wyznaniowe chrześcijańskie w Ostrołęce i powiecie ostrołęckim (od schyłku XVIII w. do współczesności).

Spis treści

Wprowadzenie

Rozdział I
Początki baptyzmu (do I wojny światowej)

Towarzystwo Biblijne i powstanie baptyzmu na ziemiach polskich
Propagator Pisma Świętego w Białymstoku (ok. 1860‐1863)
Powstanie i działalność społeczności baptystycznych w guberni grodzieńskiej (1902‐1915)
Podsumowanie

Rozdział II
Rozwój wyznań o charakterze baptystycznym w pierwszej dekadzie odrodzonej Rzeczypospolitej (1918‐1928)

Powstanie województwa białostockiego i kształtowanie się polityki wyznaniowej II RP
Baptyści i ewangeliczni chrześcijanie
Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych
Wyznania dominujące i opinia społeczna wobec rozwoju ruchu ewangelicznego
Podsumowanie

Rozdział III
Początki pentekostalizmu i relacje międzywyznaniowe (1928‐1939)

Początki pentekostalizmu na Kresach Wschodnich
Ruch ewangeliczny na tle innych wyznań w województwie białostockim w świetle danych ewidencyjnych i statystycznych (1928‐1931)
Powstanie ruchu zielonoświątkowego na Białostocczyźnie
Rozwój ruchu ewangelicznego i relacje międzywyznaniowe w latach 30.
Położenie prawno‐polityczne wyznań ewangelicznych w latach 30.
Podsumowanie

Rozdział IV
Życie religijne w okresie okupacji (1939‐1944)

W Białorusi Zachodniej (1939‐1941)
Pod okupacją niemiecką (1941‐1944)
Podsumowanie

Rozdział V
W pierwszych latach Polski Ludowej (1944‐1953)

Sytuacja po wyzwoleniu (1944‐1945)
Okres rozwoju... i obserwacji przez bezpieczeństwo (1946‐1950) 
Represje wobec KChWE i ZKCh (1950‐1952) 
Baptyści w okresie 1950‐1953
Podsumowanie

Rozdział VI
W cieniu zjednoczenia i pod kontrolą władz PRL (1953‐1989)

Powstanie pełnego Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego i okres jednoczenia w terenie (1953‐1956)
Działalność w okresie odwilży (1956‐1959)
Narastanie napięć. Powstanie zboru braci prostaczków w Malinnikach (1959‐1965)
Sprawy kaplic i życie wewnętrzne zborów (1966‐1980)
Kościoły w okresie schyłku komunizmu – do rozpadu zjednoczenia (1980‐1988)
Koniec polityki wyznaniowej? (1988‐1989)
Podsumowanie

Rozdział VII
Usamodzielnianie się Kościołów w III RP

Kwestie prawne i ich stosowanie w życiu Kościołów (1989‐1999)
Życie wewnętrzne zborów na początku XXI w.
Podsumowanie

Zakończenie

Summary
Coдержание

Aneksy

Kalendarium
Ważniejsze skróty
Wykaz źródeł i literatury
Spis tabel 
Mapy
Zdjęcia

Indeks osób
Indeks miejscowości