Józef Kramsztyk

Krzysztof Prochaska

Józef Kramsztyk

Pasjans rodzinny, towarzyski, literacki i naukowy

Warszawa 2018
ISBN 978-83-7507-232-7
format B5, 424 s., 129 ilustr., Introduction in English, diagramy genealogiczne, bibliografia, indeks osobowy, oprawa twarda

Biografia kontekstowa, zwana też niekiedy biografią ekologiczną lub ekumeniczną.

Józef Kramsztyk (1890-1932) — z wykształcenia fizyk, z zamiłowania tłumacz, przełożył m.in. „Dziadka do orzechów” E.T.A. Hoffmanna i I tom „Czarodziejskiej góry” T. Manna. Poetyckie z nim zabawy wspomina Julian Tuwim w książce „Pegaz dęba”.

Fragment tekstu autorskiego:

W jakiej intencji postawiłem tego Pasjansa? Czy warto było go stawiać? Według mnie, karciarza, bardzo było warto. Nie tylko ze względu na samą figurę Józefa Kramsztyka, człowieka nietuzinkowego, wielu talentów i umiejętności, o wrażliwości poetyckiej i niedużego – z powodu choroby i przedwczesnej śmierci, ale znaczącego i wciąż wykorzystywanego – dorobku translatorskiego, lecz także z powodu jego zakotwiczenia w przedwojennym środowisku kulturalnym, przyjaźni, koneksji, powiązań rodzinnych, które wszystkie razem są wciąż przedmiotem zainteresowania historyków, badaczy, literatów, czytelników i internautów – dlatego generowało to dodatkowe karty. Powodował mną temperament badawczy, zapał genealogiczny, swego rodzaju nieopanowana pasja łowiectwa informacji i ikonografii oraz emocje rodzinne, które znalazły ujście w tym Pasjansie złożonym także z kart zgromadzonych i przechowywanych w rodzinie przez dziesiątki lat. Każde nowe znalezisko, ślad, ogniwo ekscytowały mnie i dawały satysfakcję.

Do głównych intencji można zaliczyć:

• zaprezentowanie postaci Józefa Kramsztyka poprzez ukazanie jego profilu osobistego, fachowego dorobku, wypowiedzi jemu współczesnych – także w kontrze do karykaturalnych i złośliwych charakterystyk będących w obiegu w literaturze i w Internecie;

• przedstawienie tła rodzinnego Józefa i przybliżenie postaci wyróżniających się, uzupełnienie ich biogramów o nieznane informacje, elementy anegdotyczne i fragmenty wspomnień – ogarnięcie ich w tym jednym opracowaniu;

• sprecyzowanie i sprostowanie błędów wciąż powielanych w literaturze tematu, podzielenie się z Czytelnikami ciekawymi szczegółami – także tymi nieznanymi badaczom lub z jakichś powodów przez nich pominiętymi;

• zebranie i udostępnienie możliwie dużego materiału ikonograficznego obrazującego ludzi i związane z nimi artefakty.

Czy Pasjans wyszedł – jak to się mówi w karcianym żargonie? W sensie realizacji intencji, w jakich był stawiany – wyszedł. Jest to pierwszy pasjans zadedykowany Józefowi Kramsztykowi, kolejnej – obok Romana Kramsztyka i Ewy Kramsztyk – postaci z rodu Kramsztyków, której poświęcono monografię. Szerokie ramy, jakie sobie zakreśliłem dla Pasjansa, pozwoliły – na zasadzie dygresji – wzbogacić go o figury afiliowane; wykorzystałem to skwapliwie, uzyskując efekt swego rodzaju leksykonu Kramsztyków, Muttermilchów, Nussbaumów. Dzięki temu Pasjans może być traktowany jako składnik lub zaczyn większego przedsięwzięcia: opracowania historii rodziny Kramsztyków w powiązaniu z innymi zasłużonymi rodami warszawskich Żydów.

Spis treści

Renata Piątkowska, O pożytkach z wędrówek w przeszłość Krzysztofa Prochaski

Podziękowania

Wykaz skrótów

Wist

Wprowadzenie

Introduction

Genealogia, spuścizna, środowisko

- Kramsztykowie
- Muttermilchowie
- Nussbaumowie

Gniazdo rodzinne Józefa

Matka – Emilia Regina z Muttermilchów Kramsztykowa
Ojciec – Feliks Kramsztyk

Józef Kramsztyk

Dzieciństwo

Edukacja

Życie uczuciowe

Sara vel Zofia Endelman – pierwsza żona
Bronisława z Markusów Heymanowa – sympatia
Anna Mutermilch – druga żona

Życie naukowe i zawodowe

Tłumacz, krytyk i publicysta literacki

Poczucie humoru

W oczach innych

Choroba i śmierć

Pamiątki

Janina Kramsztyk – siostra

Andrzej Kramsztyk – brat

Retrospekcja, refleksje, dylematy, zagadki

Diagramy genealogiczne

Spis ilustracji

Bibliografia

Indeks osób

Ilustracje kolorowe