Inwalida intencji

Karol Samsel

Inwalida intencji

Studia o Norwidzie

ISBN 978-83-7507-238-9
format B5, s. 366, bibliografia, indeks osób

Metafora inwalidztwa intencji została skonstruowana przez Cypriana Norwida, gdy ten miał 29 lat. W rozprawce Jasność i ciemność adresowanej do Augusta Cieszkowskiego i Zygmunta Krasińskiego, która to określenie zawiera, znalazło się niemało innych od‐Norwidowskich, autocenzurujących bądź nawet poniżających siebie peryfraz. Autor dopiero co ukończonego Promethidiona miał choćby i takie oto życzenie, ażeby nazywać siebie „kuglarzem, nieukiem, wariatem Słowa, które opiewał pieśniami”.

W wizerunku inwalidy intencji zgromadzone zostało wiele ważnych mitów osobowych związanych z Norwidem: figur ostentacyjnego zrzeczenia się swojego miejsca, ostatecznej kapitulacji, rezygnacji, odmowy, odstąpienia, które modelowały jego odbiór i określały charakter jego twórczości. Ostatecznie, to inwalidztwo intencji skutkuje tym, że Norwid trwale przekształca instytucję literackiego świadka historycznego pochodu ku nowoczesności w Europie. Jest bowiem świadkiem wyjątkowym, antyświadkiem, na tyle subtelnym, że nie tyle neguje to, co widział, lecz – wikła swoje świadectwo w sprzeczności, czyni z nich na pół werbalną, na pół metafizyczną zagadkę. Jak gdyby swoje świadectwo usiłował zarówno legitymizować, jak i zakwestionować, a przynajmniej poddać pod wątpliwość. Wypowiedzieć, lecz uniemożliwić zarazem jego rozpowszechnienie. Uczynić to świadectwo idiomatycznym, niepowtarzalnym, nieraportowalnym.

Karol Samsel (ur. 1986) – doktor, historyk literatury, poeta. Adiunkt w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Autor monografii Norwid – Conrad. Epika w perspektywie modernizmu (2015). Współredagował tomy prac poświęconych Norwidowi, Fredrze i poetom-studentom podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego: Hieroglifem zapisane. Cyprian Norwid (2012), Uniwersalność komizmu. Aleksander Fredro w dwieście dwudziestą rocznicę urodzin (2015) i Poeci-studenci podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego wobec romantyzmu (w przygotowaniu). Publikował swoje teksty w „Pracach Filologicznych”, „Studiach Norwidianach” oraz w „Yearbook of Conrad Studies (Poland)”. Członek Polskiego Towarzystwa Conradowskiego, badacz życia i twórczości Wandy Karczewskiej. Ukończył też (2012) studia magisterskie w Instytucie Filozofii UW, złożywszy egzamin dyplomowy na podstawie pracy Semantyka znaków przestankowych wobec analizy semantyczno-kategorialnej Kazimierza Ajdukiewicza. Redaktor działu esejów i szkiców kwartalnika literacko-kulturalnego „eleWator”. Autor tryptyku poetyckiego Trzy pogrzeby (2014-2016).

Spis treści

Inwalida intencji

I. W LUSTRZE EPOKI

1. Cyprian Norwid w Crystal Palace albo czy istnieje światopogląd modernistyczny Norwida?

2. Postromantyczny intelektualizm Norwida

3. Cyprian Norwid i Żydzi

4. Austria Cypriana Norwida

5. Norwid – poeta ascezy?

II. TEKSTY

6. Jak Cyprian Norwid zrozumiał Króla‐Ducha Juliusza Słowackiego?

7. Arystokrata‐aktor. Cypriana Norwida teatr upadku społecznego

8. Satyra i młot na antyk? Obraz ironii w Tyrteju Cypriana Norwida

9. Rozebrana, czyli Norwidowska ballada o kresie metody alegorycznej

III. KONTEKSTY

10. Między Hamletem a Juliuszem Cezarem, czyli szekspirowskie wybory Cypriana Norwida

11. Cyprian Norwid i Mikołaj Gogol. W poszukiwaniu tertium comparationis

12. „Moc w słabości się doskonali”. Cyprian Norwid wobec wiktoriańskiej koncepcji siły (Jane Eyre i Aleksander z Epiru)

13. „Apostoł sprawy wewnętrznej”. Józef Ignacy Kraszewski w świetle trzech listów Cypriana Norwida

IV. WIEK XX

14. O „odebraniu kości”, czyli ciało Cypriana Norwida i Montmorency

15. Epifanie Norwida i Miłosza

16. „Późny wnuk”, słowiarz, sukcesor. W horyzoncie lektury książki Małgorzaty Rygielskiej Przyboś czyta Norwida

V. NORWIDOLOGIA

17. Możliwe, niemożliwe. Trudny Norwid trudnej norwidologii (dyskusja z autorami monografii Trudny Norwid)

18. Premodernizm, dekonstrukcjonizm, „proteuszowość” Norwida. Uwagi na marginesie dyskusji wokół Premodernizmu Norwida – na tle symbolizmu literackiego drugiej połowy XIX wieku i wcześniejszych książek Wiesława Rzońcy

Appendix: Norwid w planie „międzyepoki”

Zakończenie

Bibliografia

Indeks osób

Od Autora